Phản Biện Ông Phạm Việt Hưng, Phần 3: Xác suất hình thành sự sống

BỊA ĐẶT CỦA ÔNG HƯNG VỀ XÁC SUẤT HÌNH THÀNH SỰ SỐNG

Tôi đã thấy rất nhiều bàn luận về đề tài này. Một số đưa ra câu hỏi về sự sống hình thành như thế nào? Đây thực sự là một câu hỏi hay và hợp lý vì nó góp phần nâng cao hiểu biết của con người. Nhưng tôi lại thấy một số lại khẳng định rằng sự sống không thể diễn ra tự phát vì xác suất hình thành sự sống tự phát gần như bằng không. Tôi thật sự không biết họ lấy các xác suất đó ở đâu để khẳng định như vậy. Nhưng tôi cho rằng kết luận này phần lớn là lập lại từ kết luận của ông Phạm việt Hưng trong bài sau.

Ngay từ đầu, ông Hưng đã xuyên tạc quan điểm thực sự của TTH

Tiến hóa không phải là chuỗi, chưa bao giờ là chuỗi gọn lỏn có sinh vật đầu tiên hay sinh vật cuối cùng. Ngay từ 1837,  Darwin đã hình dung tiến hóa dạng cây, B, C, hay D mới là cuối cùng? Câu trả lời: tất cả sinh vật hiện đại đều là đầu mút nhỏ, mới nhất trong cả một mạng lưới xum xuê.

 Mỗi học thuyết dùng để giải thích một tập hợp dữ kiện cụ thể. Thuyết tiến hóa là để giải thích đa dạng sinh học. Thuyết tiến hóa chưa bao giờ mon men đến nguồn gốc sự sống, mà lại bảo thuyết tiến hóa không giải thích được tế bào đầu tiên ở đâu ra thì sẽ phá sản là quá vô lý. Nói như vậy cũng như nói định luật vạn vật hấp dẫn của Newton cũng sụp đổ vì ông ấy không giải thích trọng lực từ đâu ra?

Sau khi tôi đọc kỹ bài viết này, tôi chỉ thấy con số 1/10¹¹³ mà tôi không thấy nói về con số này được tính như thế nào. Nhưng ông Hưng đã nhanh chóng đi đến kết luận rằng “20 loại acid amin cần cho sự sống không thể ngẫu nhiên kết hợp lại với nhau để tạo ra protein.”

Sau đó, tôi đi đến phần tài liệu tham khảo để xem có bài trích dẫn nào nói về cách tính con số 1/10¹¹³ không. Nhưng thật đáng tiếc, phần tài liệu tham khảo rất sơ sài. Hai tài liệu đầu tiên là 2 quyển sách của nhà xuất bản Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania (đây là nhà xuất bản thuộc tổ chức Jehovah’s Witnesses với nhiệm vụ là truyền bá đức tin). Tài liệu thứ 3 là bản liệt kê các câu nói của các nhà khoa học. Tôi cho rằng truyền thống trích dẫn là điểm mạnh của ông Hưng. Tuy nhiên, điều quan trọng ở đây là không hề có tài liệu tham khảo nói tới “con số 1/10¹¹³ của ông Hưng” này.

Do đó, trong bài này, tôi sẽ bàn luận kỹ hơn về sự sống. Tôi sẽ cố gắng nói một cách dễ hiểu về các thuật ngữ liên quan.

Chúng ta thường nghe nói về vật chất sống/vật chất không sống hay cái sống/cái không sống. Đây không phải là các thuật ngữ khoa học. Đây chính là cách hiểu của phổ thông đại chúng, mà hầu hết là sai lệch so với ý nghĩa của sự sống.

Vậy sự sống là gì? Một cách dễ hiểu, sự sống chính là các phản ứng hóa học xảy ra liên tục dưới sự xúc tác của enzyme.

Chúng ta đã quen với khái niệm phản ứng hóa học từ khi ở trường phổ thông. Một trong các phản ứng hóa học đơn giản là khi cho một miếng kim loại như kẽm vào dung dịch acid clohydric (HCl) chúng ta sẽ thu được 2 chất mới là ZnCl₂ và khí Hydro. Tuy nhiên, phản ứng hóa học này không tạo ra sự sống vì nó không kéo dài liên tục. Phản ứng sẽ kết thúc khi kẽm hay HCl đã phản ứng hết. Một thành phần quan trọng thứ 2 của sự sống chính là các enzyme. Enzyme là các phân tử protein, tham gia vào các phản ứng hóa học và giúp các phản ứng này diễn ra với ít tiêu tốn năng lượng nhất. Rất nhiều các phản ứng hóa học của sự sống sẽ không diễn ra khi thiếu enzyme. Một enzyme điển hình là amylase, có trong nước bọt của người, giúp phân giải tinh bột thành đường và cho ta cảm giác vị ngọt trong miệng. Ngoài ra, enzyme còn giúp làm giảm nhu cầu năng lượng của phản ứng hóa học. Năng lượng là nhu cầu sống còn của sự sống, tế bào não nếu thiếu năng lượng trong vài giờ sẽ gây chết não. Do đó, năng lượng chính là một trong những động lực chính của tiến hóa mà tôi sẽ nói rõ hơn trong những bài sau này.

Một tế bào muốn tồn tại thì phải xảy ra các phản ứng hóa học liên tục bên trong tế bào đó. Tuy nhiên, các phản ứng hóa học này thường tạo ra các sản phẩm phụ gây độc cho tế bào. Do đó, tế bào cần phải loại thải liên tục các chất độc này ra khỏi cơ thể. Nếu một sinh vật không còn sống, các phản ứng hóa học bên trong các sinh vật ấy sẽ vẫn xảy ra nhưng đều theo hướng tích tụ các sản phẩm độc hại. Chúng sẽ làm hư hại bộ máy tạo năng lượng của tế bào. Và khi không còn năng lượng, các phản ứng sẽ dừng lại và tế bào sẽ chết. Do đó, trong bảo quản thực phẩm, mục đích chính là làm chậm các phản ứng hóa học này lại để thực phẩm có thể tươi lâu. Ví dụ: bảo quản lạnh (nhiệt độ lạnh sẽ làm nước kết tinh lại, mà nước chính là môi trường cần thiết để phản ứng hóa học xảy ra), ướp muối (muối hút nước, do đó làm mất nước trong thực phẩm)

Chúng ta có thể thấy rằng sự sống chính là các phản ứng hóa học xảy ra liên tục dưới sự xúc tác của enzyme. Từ đó, chúng ta có thể xem sự sống như là một quá trình chứ không phải là vật sống hay là cái sống. Cơ thể là vật chất, cơ thể sống được là nhờ các quá trình hóa học xảy ra bên trong.

Từ ý trên, chúng ta sẽ bàn tới một câu khẳng định của ông Hưng là sự sống không thể hình thành từ cái không sống.

Nếu chúng ta nhìn vào bảng phân loại tuần hoàn của Mendeleev. Chúng ta sẽ đồng ý rằng chẳng có nguyên tố nào trong đó “sống” được cả

Tuy nhiên, nếu chúng ta nhìn vào cấu tạo của một phân tử DNA, một phân tử có trong tất cả các “vật chất sống”. Chúng ta sẽ thấy rằng nó cấu tạo từ Hydro, Oxi, Carbon, Phospho. Tất cả các chất này đều hiện diện trong bảng phân loại tuần hoàn phía trên. Do đó, chúng ta nói “vật chất sống” hay “vật chất không sống” là không có ý nghĩa. Chúng ta chỉ có vật chất và sự sống. Đây là 2 khái niệm tồn tại riêng biệt

Hay nói một cách ngắn gọn: nếu một sinh vật chết đi và khi các phản ứng hóa học không còn nữa. Sinh vật đó chỉ là một khối vật chất được cấu tạo từ các nguyên tố của bảng phân loại tuần hoàn. Như vậy, vật chất hay những thứ không sống chính là những viên gạch lót đường cho sự sống xuất hiện. Làm thế nào mà enzyme amlylase xúc tác cho việc phân giải tinh bột thành đường nếu như amylase hay đường không xuất hiện trên cõi đời này. Amylase và đường là vật chất và được cấu tạo từ các nguyên tố trong bảng phân loại tuần hoàn.

Một trong những cứu cánh của ông Hưng nhằm lật đổ thuyết tiến hóa là Pasteur.

Ông Hưng cho rằng “các định luật cơ bản do Pasteur khám phá sẽ tự động loại bỏ thuyết tiến hóa của Darwin” và ông Hưng đưa định luật của Pasteur là “Định luật về tính bất đối xứng của sự sống (The Law of Life Asymmetry), hay còn gọi là Định luật về sự sống thuận tay trái (The Law of Left-Handed Life).” (https://viethungpham.com/2015/08/22/why-is-life-left-handed-tai-sao-su-song-thuan-tay-trai/)

Tôi muốn tìm hiểu Pasteur phát biểu định luật này như thế nào. Do đó, tôi đã tra 2 cụm từ “The Law of Life Asymmetry” và “The Law of Left-Handed Life”. Tôi bỏ 2 cụm từ vào ngoặc kép, việc này sẽ giúp tra ra kết quả của cả một cụm từ. Nếu không sử dụng ngoặc kép, chúng ta chỉ có kết quả của từng từ  riêng lẻ chứ không phải một cụm từ cụ thể. Kết quả thật ngạc nhiên, 2 cái tên này chỉ có duy nhất nằm trong bài của ông Hưng mà thôi.

Từ đó, tôi nghi ngờ về sự tồn tại của định luật của Pasteur mà ông Hưng đưa ra. Ông Hưng đã khéo léo sử dụng tiếng Anh để cho người đọc lầm tưởng về sự tồn tại của định luật này. Tuy nhiên, định luật bằng tiếng Anh này chỉ tồn tại trên blog cá nhân của chính ông Hưng. Ông Hưng thường cho là định luật của Pasteur này bị che đậy quá kỹ và không ai tìm ra được, TRỪ ÔNG HƯNG. Nếu tôi gỉa sử điều này là đúng, thì tại sao ông Hưng không trích dẫn cái định luật mà ông ta tìm được trong phần tài liệu tham khảo. Thật vậy, trong phần tài liệu tham khảo không hề có phần trích dẫn nguồn của định luật này, độc giả có thể xem phần tài liệu tham khảo của ông Hưng mà tôi đã chụp lại ở trên vào thời điểm viết bài. Do đó, tôi thật sự không biết mục đích của ông Hưng khi bịa đặt và tạo dựng định luật của Pasteur để làm gì. Nhưng tôi biết một nhà khoa học lớn như Pasteur có lẽ sẽ rất buồn khi hậu thế lại lợi dụng tên tuổi của mình cho một mục đích nào đó.

Một lần nữa, có thể thấy truyền thống của ông Hưng là trích dẫn tài liệu tham khảo rất mơ hồ. Khoa học cần sự minh bạch và rõ ràng. Việc trích dẫn mơ hồ này chứng tỏ ông Hưng đang che dấu sự thật với chúng ta.

Vào năm 1848, Pasteur tiến hành thí nghiệm trên tartaric acid và ông thấy rằng tartaric acid được chiết xuất từ tự nhiên thì có dạng L (levotartaric acid); còn tartaric acid từ tổng hợp nhân tạo sẽ có dạng D (dextrotartaric acid). Hai dạng này của tartaric acid giống như là 2 hình ảnh phản chiếu qua một tấm gương. Đó chính là phát hiện gốc của Pasteur. Ngoài ra, Pasteur không bao giờ phát biểu là sự sống là phải thuận tay trái gì cả.

Tuy nhiên, ông Hưng đã núp bóng Pasteur mà rút ra một kết luận vô cùng táo bạo

Và các kết luận táo bạo của ông Hưng cũng là từ định luật thuận tay trái bịa đặt của ông ta.

Trong tự nhiên, các phân tử acid amin tham gia sự sống có dạng L; các phân tử đường tham gia sự sống có dạng D (https://en.wikipedia.org/wiki/Chirality_(chemistry)) . Chứ không phải như ông Hưng nói là sự sống là phải thuận tay trái.

Ông Hưng tiếp tục lấy Pasteur ra để phản đối tiến hóa trong một thí nghiệm về sự sống tự phát.

Thế nào là tự phát (Spontaneous)? Khi chúng ta cho kim loại như kẽm vào acid HCl, phản ứng sẽ diễn ra ngay lập tức. Đây gọi là phản ứng tự phát vì phản ứng có thể tự diễn ra mà không chịu tác động của một phản ứng khác (phản ứng khác này thường là phản ứng cung cấp năng lượng cho phản ứng tiếp theo). Sự sống tự phát là sự sống không bắt nguồn từ sự sống. Vào trước thời đại của Pasteur, người ta tin rằng để tạo ra dòi, chỉ cần để miếng thịt thối vào góc nhà; hay chỉ cần để một miếng phomat vào đôi giầy thì một vài ngày sau, các con chuột sẽ đi ra từ đôi giầy. Trong một thí nghiệm kinh điển, Pasteur đã hoàn toàn bác bỏ được khái niệm sự sống tự phát. Từ đó hình thành nên thuật ngữ Biogenesis, tức là sự sống hình thành từ sự sống

Thuật ngữ biogenesis thường được gán cho quá trình sinh sản của sinh vật. Không chỉ là quá trình tạo ra một sinh vật mới, mà còn là quá trình tạo ra các bào quan mới trong tế bào

Khái niệm này hoàn toàn khác với thuật ngữ abiogenesis được đưa ra bởi Henry Charlton Bastian. Abiogenesis là sự sống bắt nguồn từ vật chất không sống. Như tôi đã mô tả ở trên, các vật chất không sống chính là các viên gạch lót đường cho việc hình thành sự sống. Hay nói cách khác, trong một thời điểm nào đó của trái đất nguyên thủy cách đây 3,5 tỷ năm, các nguyên tố trong bảng hệ thống tuần hoàn hóa học kết hợp với nhau để hình thành sự sống.

THÍ NGHIỆM MILLER-UREY

Vậy có khả năng các nguyên tố kết hợp với nhau để tạo ra sự sống không? Khả năng này hoàn toàn xảy ra được nhờ vào một thí nghiệm nổi tiếng của Miller và Urey vào năm 1952 (https://en.wikipedia.org/wiki/Miller%E2%80%93Urey_experiment) . Trong thí nghiệm này, Miller đã thành công trong việc tạo ra acid amin từ nước, CH₄, CH₃ và CO₂ . Để tránh việc ông Hưng mang cái định luật sự sống thuận tay trái của ông ta ra, hai dạng L và D của phân tử amino acid đều được Miller tạo ra.

Tôi xin mô tả thí nghiệm này như sau:

Hình vẽ sơ đồ thí nghiệm ở trên bao gồm 4 thành phần chính: bình cầu được đun nóng (1) tạo ra hơi nước, sau đó hơi nước này sẽ đi vào bình chứa hỗn hợp khí có trong bầu khí quyển sơ khai (2) và ở trong bình chứa khí này, một tia chớp điện được tạo ra để kích thích phản ứng xảy ra giữa các loại khí. Sau đó, hơi nước tiếp tục đi qua hệ thống lành lạnh (3) để ngưng tụ hơi nước. Hơi nước ngưng tụ sẽ tập trung vào ống (4) chứa hỗn hợp các hợp chất hữu cơ hòa tan trong nước.

Thí nghiệm này mô phỏng bầu khí quyển của trái đất sơ khai và kiểm tra xem bầu khí quyển chỉ chứa các khí đơn giản có thể tạo ra các hợp chất hữu cơ phức tạp hay không. Nếu để ý kỹ, chúng ta có thể nhận ra là quá trình mô phỏng này là hầu như lập lại chính xác một hiện tự nhiên rất thường thấy, đó chính là MƯA. Như hình dưới:

Khi nước biển bốc hơi lên do tác động của sức nóng từ mặt trời, hơi nước sẽ tích tụ trong bầu khí quyển. Khi bắt đầu mưa, sấm sét sẽ xuất hiện. Sấm sét sẽ làm các loại khí có trong bầu khí quyển phản ứng với nhau và hết hợp với hơi nước. Khi hơi nước rơi xuống tạo thành mưa, các phân tử khí và cùng với sản phẩm do phản ứng giữa chúng tạo ra sẽ rơi xuống mặt đất.

Như vậy, vấn đề mấu chốt cho phản ứng giữa các khí xảy ra là sấm sét. Sấm sét là một hiện tượng vật lý đã được hiểu biết rõ ràng (http://www.nasa.gov/audience/forstudents/k-4/home/F_What_Causes_Lightning_Flash.html) ; và điều quan trọng là sấm sét là một hiện tượng luôn xảy ra khi trời mưa. Như vậy, mưa là điều kiện vật lý để xảy ra sự tạo thành các hợp chất hữu cơ từ các khí đơn giản. Còn về mặt hóa học thì sao? Chúng ta sẽ xem xét các phương trình hóa học chứng tỏ rằng các sản phẩm được tạo ra từ các phản ứng đơn giản có thể tham gia vào các phản ứng để tạo ra các sản phẩm phức tạp hơn:

Từ các khí như CH₄, CH₃ và CO₂ các phản ứng sẽ tạo ra 2 sản phẩm quan trọng là hydrogen cyanide (HCN) và formaldehyde (CH₂O)

•  CO₂ → CO + [O] (atomic oxygen)
• CH₄ + 2[O] → CH₂O + H₂O
• CO + NH₃ → HCN + H₂O
• CH₄ + NH₃ → HCN + 3H₂ (BMA process)

Sau đó, hydrogen cyanide (HCN) và formaldehyde (CH₂O) phản ứng để tạo ra một loại acid amin là glycine

• CH₂O + HCN + NH₃ → NH₂-CH₂-CN + H₂O
• NH₂-CH₂-CN + 2H₂O → NH₃ + NH₂-CH₂-COOH (glycine)

Và có rất nhiều sự kết hợp khác nhau nữa giữa các chất, những sự kết hợp này sẽ tạo ra các chất mới hơn và từ đó tổng hợp nên các loại acid amin. Tất cả các điều này xảy ra giống như là các hiện tượng vật lý và hóa học của tự nhiên diễn ra nhịp nhàng và ăn khớp với nhau vậy.

Vào năm 1961, khi lập lại thí nghiệm của Miller, Joan Oró đã tạo ra được nucleobase adenine, một trong 4 thành phần cấu tạo của DNA (adenine, thymine, uracil và cytosine) (http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0003986161900339)

Toàn bộ thí nghiệm của Miller và Urey tiến hành vào năm 1952 được hậu thế ở thế kỷ 21 lập lại và thu được kết quả hoàn toàn tương tự. Có thể xem online tại đây: https://openload.co/f/kJJKU3nu9Hc/A_21st_century_adaptation_of_the_Miller-Urey_origin_of_life_experiments.mp4 (Nguồn: http://phys.org/news/2014-01-21st-century-miller-urey-life.html)

Hình ảnh kết quả của thí nghiệm Miller-Urey lập lại ở thế kỷ 21 lấy từ video trên

Không chấp nhận các bằng chứng hiển nhiên từ các thí nghiệm trên, ông Hưng vẫn tiếp tục tấn công: (https://viethungpham.com/2016/02/06/probability-of-lifes-spontaneous-generation-xac-suat-de-su-song-hinh-thanh-tu-phat/)

Làm thế nào để biết bầu khí quyển cách đây 3,5 tỷ năm như thế nào? Khi trái đất được hình thành cách đây 4,5 tỷ năm, toàn bộ bề mặt trái đất được bao phủ hầu như là nước. Nước bốc hơi lên và tạo thành mưa. Quy trình này xuất hiện từ khi trái đất được hình thành và được lập đi lập lại tới tận ngày nay. Từ lúc sơ khai của trái đất, nước bốc hơi lên, khi gặp bầu khí quyển, các thành phần trong bầu khí quyển sẽ hòa tan vào nước và nước mang các thành phần hóa học này xuống mặt đất dưới dạng tuyết hay mưa. Ở bắc cực, do vị trí nằm ở vùng cực, nên khí hậu rất lạnh và do đó, nước sẽ tích tụ thành băng. Theo thời gian, các lớp băng mới mang các thành phần hóa học của bầu khí quyển sẽ phủ lên lớp băng cũ hơn, mang thành phần hóa học của bầu khí quyển trước đó. Do đó, lớp băng càng sâu thì có lịch sử càng lâu. Và từ đó, nếu khảo sát các lớp băng sâu này, chúng ta sẽ xác định được các thành phần hóa học của bầu khí quyển của một khoảng thời gian nào đó trong quá khứ và các thành phần khí quyển này hầu như được bảo quản cực kỳ tốt theo thời gian.

Các nhà khoa học đã đi đến vùng cực để tìm hiểu. Họ đã khoan trên bề mặt của Bắc cực để thu các cột băng. Các cột này có thể có chiều dài vài ngàn mét. Nếu khoan càng sâu, chúng ta có thể nghiên cứu thành phần khí quyển cách đây càng xa xưa

Các nhà khoa học của NASA đang khoan các cột băng (http://earthobservatory.nasa.gov/Features/Paleoclimatology_IceCores/) . Các cột băng này, được gọi là ice core, sẽ được mang về một phòng thí nghiệm chuyên biệt là National Ice Core Laboratory ở Denver, Colorado để phân tích

Một mẫu ice core đang được xử lý

Các ice core sẽ được cắt ra theo từng vùng để phân tích thành phần hóa học, khí, tính chất vật lý, đồng phân và để lưu trữ

Các ice core sẽ được lưu trữ trong các ống như thế này

Như vậy, tôi vừa nói đến một công việc rất thầm lặng nhưng rất cao cả của các nhà khoa học khi thu thập dữ liệu về khí hậu trái đất sơ khai. Các độc giả có thể xem thêm ở đây http://icecores.org/about/index.shtml

KẾT LUẬN

Giải thích sự sống không phải là vấn đề của thuyết tiến hóa. Thuyết tiến hóa hoàn toàn chưa bao giờ đưa ra một nhận định nào để giải thích việc hình thành sự sống. Darwin cũng không bao giờ nói đến “nồi súp nguyên thủy” (Primordial soup). “Nồi súp nguyên thủy” là một khái niệm được Alexander Oparin đưa ra vào năm 1924 (https://en.wikipedia.org/wiki/Primordial_soup) . Nhưng ông Hưng lại áp đặt vô cớ cho Darwin (https://viethungpham.com/2016/02/06/probability-of-lifes-spontaneous-generation-xac-suat-de-su-song-hinh-thanh-tu-phat/)

Một trong những điều cần lưu ý là chúng ta hay nghe nói Darwin nói thế này, Darwin nói thế kia. Vậy thật sự Darwin có nói như vậy hay không? Trong thuyết tiến hóa sinh học có nêu chính thức điều đó hay không? Hay chỉ là những gán ghép một cách thiếu suy nghĩ của ông Hưng cho Darwin.

Giải thích việc hình thành sự sống là mở rộng thêm của tiến hóa (chứ không nằm trong thuyết tiến hóa, đây là 2 khái niệm rất khác nhau). Cơ thể chúng ta là vật chất, các phản ứng hóa học xảy ra liên tục dưới sự xúc tác của enzyme diễn ra trong cơ thể chúng ta làm cho chúng ta “sống”. Nếu chúng ta bứt một sợi tóc đang mọc và đốt dưới ngọn lửa, sợi tóc đó sẽ chỉ còn là một đống tro cấu tạo từ carbon. Ngoài ra, bằng việc khoan các ice core mà tôi đã giới thiệu ở trên, các nhà khoa học đã có các bằng chứng về bầu khí quyển của trái đất sơ khai. Và bằng thí nghiệm của Miller, với việc tái tạo bầu khí quyển sơ khai, đã tạo ra các acid amin mà đang tồn tại trong cơ thể chúng ta từ các vật chất “không sống”.

Như vậy, không phải toán học xác suất mà là ông Hưng đã bác bỏ tiến hóa dựa vào con số 1/10¹¹³ huyền bí không biết đến từ đâu. Rất nhiều bài bình luận trên Evolit cũng nói là xác suất bác bỏ tiến hóa hay xác suất tạo sự sống từ vật chất không sống gần như bằng không. Tôi cho là cái “xác suất” này là đến từ ông Hưng. Tại sao con số xác suất hình thành sự sống là 1/10¹¹³ lại không thể có được một tài liệu tham khảo. Trong khoa học, tất cả các số liệu đều phải có tài liệu tham khảo. Vậy con số mơ hồ này ở đâu ra? Không chỉ dừng lại ở đó, ông Hưng còn tạo dựng cả một định luật “The Law of Left-Handed Life”, trong khi định luật này chỉ tồn tại duy nhất trên chính blog của ông Hưng. Tôi thật sự ngỡ ngàng khi đây lại là việc làm của một người tự xưng là nhà khoa học. Bất kỳ ai có lý trí và tôn trọng chân lý có lẽ sẽ không phung phí niềm tin vào sự bịa đặt của ông Phạm Việt Hưng.

T.N.