Tiến hóa và thuyết tiến hóa

     Nhiều người nghiễm nhiên nghĩ rằng tiến hóa = quá trình tiến hóa (evolution) = thuyết tiến hóa (the theory of evolution), nói đến TH thì 2 chữ trên là một. Không phải như thế!

A.Quá trình TH:

     Tôi đã nêu rõ các định nghĩa đúng và sai ở đây, mời các bạn xem lại.

     Nếu không thì: “TH, nói ngắn gọn, là sự di truyền có kèm những biến đổi” (Biological evolution, simply put, is descent with modification. – ĐH Berkeley,California).Vậy thì bất cứ ai cũng phải công nhận, đúng, TH là có thật. Các nghiên cứu về ADN, về hóa thạch, về địa chất, vềphôi học, về giải phẫu… đi đến kết luận sinh giới đã TH để đạt được độ đa dạng ngày hôm nay và vẫn đang TH. Đó là sự thật về TH (the fact of evolution). Sau khi người ta nhận biết hiện tượng, tiếp theo người ta sẽ hỏi: tại sao? Như thếnào? Đó, đó chính là vai trò của thuyết TH: giải thích sự thật về TH.

B.Thuyết tiến hóa:

      Thuyết ở đây không phải là giả thuyết (hypothesis) mà là học thuyết (hay lý thuyết - theory).

*Giả thuyết: một dự đoán cụ thể, có thể kiểm chứng [có thể kiếm chứng thôi, chứ chưa được kiểm chứng] mà một người cho là đúng vềmột điều gì đó.

*Học thuyết: một tập hợp các khẳng định hay nguyên lí nhằm GIẢI THÍCH một nhóm các sự thật hay hiện tượng. Hầu hết các học thuyết đều được các nhà KH chấp nhận và đãđược kiểm chứng bằng thực nghiệm lặp đi lặp lại và có thể dùng để đưa ra những tiên đoán về các hiện tượng tự nhiên. (theo từ điển The American Heritage® Dictionary of the English Language, Fourth Edition)

       Tóm lại, giả thuyết ==qua kiểm nghiệm==>học thuyết. Nên nếu ai đó nói với bạn “Tiến hóa chẳng qua chỉ là một giả thuyết thôi!” hay “Nếu TH là thật, sao không gọi là định luật TH mà gọi là giả thuyết” thì 1/Người đó thiếu hiểu biết hoặc không tìm hiểu từ ngữ kĩ; 2/Người đó cố tình tung hỏa mù để bạn nghĩrằng thuyết TH chỉ là đoán mò. Định luật trong KH là gì? Là một khẳng định hay một sự thật nhằm MIÊU TẢ, nói ngắn gọn dễ hiểu, một hoặc một tập hợp các tácđộng.

Newton

       Để hiểu rõ hơn, lấy VD về học thuyết và định luật Newton về trọng lực:

+ĐL Vạn vật hấp dẫn của Newton: Lực hấp dẫn giữa hai chất điểm bất kì tỉ lệ thuận với tích hai khối lượng của chúng và tỉ lệnghịch với bình phương khoảng cách giữa chúng. Ông nêu và miêu tả hiện tượng, nhưng ông không hề trả lời TẠI SAO? Và ông không cần phải làm thế, vì đó là nhiệm vụ của học thuyết, còn đây chỉ là định luật. Khi muốn thử giải thích vấnđề, ông sẽ dùng đến…

+Học thuyết hấp dẫn của Newton: “Tôi suy luận rằng những lực giữ cho các hành tinh nằm trong quĩ đạo phải tương hỗ với bình phương khoảng cách từ các tâm mà chúng quay xung quanh; và bằng cách ấy đem so sánh lực cần để giữ mặt trăng trong quĩ đạo của nó với trọng lực trên trái đất; nhận thấy câu trả lời cũng gần đúng” (I deduced that the forces which keep the planets in their orbs must [be] reciprocally as the squares of their distances from the centers about which they revolve: and thereby compared the force requisite to keep the Moon in her Orb with the force of gravity at the surface of the Earth; and found them answer pretty nearly.)

         Rõ ràng học thuyết và định luật làm những việc khác nhau, chúng không thể đổi chỗ hoặc biến thành nhau được. Còn nếu bắt buộc phải bỏ lên bàn cân nặng nhẹ, học thuyết sẽ > định luật, vì không phải“biết”, “miêu tả” mà “hiểu”, “giải thích” sự vật hiện tượng mới là đích đến của KH. Công trình của Darwingiải thích hiện tượng TH qua con đường chọn lọc tự nhiên (CLTN) nên phải gọi là học thuyết chứ không phải định luật.

      Nếu người đó nói “Sao tôi chấp nhận thuyết THđúng được khi nó chưa được chứng minh(CM) là đúng”, đúng đó, nhưng một lần nữa lại tỏ ra thiếu hiểu biết. Chữ “học thuyết” là đã biết chưa được CM đúng rồi, cần gì nói! Học thuyết KH có thể được CM là sai, nhưng không thể được CM là đúng 100%, KH không bao giờ dám khẳngđịnh bất cứ cái gì 100% đúng, trừ một số trường hợp bên toán học thuần túy, còn không thì lúc nào các học thuyết cũng phải mở cho các bằng chứng mới và những khía cạnh chưa được kiểm chứng. Nhưng, thuyết TH có rất nhiều bằng chứng ủng hộvà giải thích được nhiều vấn đề=>một học thuyết đạt được độ tin cậy & độchính xác rất cao, và đó là điều tốt nhất một học thuyết có thể có được. Dĩnhiên có những thứ chưa hiểu rõ được về TH, mọi lĩnh vực KH khác đều thế thôi, nhưng chính vì thế các nhà KH mới nghiên cứu chứ! Tôi đã bắt gặp câu nói này –ý chê bai – rằng các nhà KH đâu có biết hết mọi thứ. Dĩ nhiên là không, nhưng chúng tôi mong rằng ngày mai chúng tôi sẽ biết được nhiều hơn hôm nay :D.

Lamarck

        Một điều nữa, thực ra không chỉ mình Darwin có thuyết TH. Người ta đã nhận thấy điều đó từ trước, nhưng cột mốc là năm 1800 khi Jean-Baptiste Pierre Antoine de Monet, Chevalier de la Marck, gọi tắt là Lamarck, nhà tự nhiên (TN) học người Pháp, khi ông nói sơ về TH trong bài giảng Floreal của mình. Lamarck không phải là người đầu tiên nghĩ đến TH, nhưng là người đầu tiên đưa ra một học thuyết mạch lạc. Nhưng học thuyết của ông có quá nhiều sai lầm căn bản nên đã bị bác bỏ. Điều này cho thấy:

+Không phải cứ “giao hết cho TN” là mang tính KH và sẽ được chấp nhận.

+Khi học thuyết bị CM là sai hoặc chết đi không có nghĩa là sự việc hiện tượng (facts) cũng sai. VD, khi thuyết hấp dẫn của Einstein thay thế thuyết hấp dẫn của Newton, trái táo vẫn rơi. Bây giờ dù cho có CM được thuyết Darwin, như thuyết Lamarck, là sai đi nữa, thì hiện tượng TH còn lâu mới có thể bác bỏ được.

"Những người ủng hộ tiến hóa đã nói rất rõ về sự tách biệt giữa “sựthật” và “học thuyết” ngay từ thuở ban đầu, chỉ vì chúng tôi luôn nhận thứcđược mình còn cách một hiểu biết trọn vẹn về các cơ chế (thuộc về học thuyết) mà qua đó TH (sự thật) đã xảy ra. Darwin liên tục nhấn mạnh điểm khác giữa hai thành công lớn và riêng biệt của ông: đưa ra sự thật về quá trình tiến hóa, vàđề xuất một học thuyết – CLTN – để giải thích cơ chế TH."

"Evolutionists have been very clear about this distinction of fact and theory from the very beginning, if only because we have always acknowledged how far we are from completely understanding the mechanisms (theory) by which evolution (fact) occurred. Darwin continually emphasized the difference between his two great and separate accomplishments: establishing the fact of evolution, and proposing a theory--natural selection--to explain the mechanism of evolution."
- Stephen J. Gould, " Evolution as Fact and Theory"; Discover, May 1981

Kết luận:
_TH không đồng nghĩa với thuyết TH.

_Thuyết TH không phải là đoán mò, giả thuyết hayđịnh luật, mà là một học thuyết có đủ bằng chứng và được chấp nhận rộng rãi.

_Dù thuyết TH có 1 ngày nào đó bị CM là sai không có nghĩa TH không xảy ra.

Tham khảo và dịch từ:

http://www.nebscience.org/theory.html

http://evolution.berkeley.edu

http://www.notjustatheory.com/

Jean-Baptiste Lamarck (Wikipedia)